2025. urtea berebiziko garrantzia izango du Bilboko kultur arloan, Gabriel Aresti poeta handiaren heriotzaren 50. urteurrena beteko baita. XX. mendeko euskarazko idazle nagusienetako bat izanik, haren obra oparoak eta euskararen garapenean, bilakaeran eta normalizazioan egindako ekarpen nabarmenek haren irudia etengabe ikertua, berrinterpretatua eta zabaldurik izatea eragin dute.

Testuinguru horretan, eta Euskaltzaindiaren zein 2023an EHU–Euskal Herriko Unibertsitateak sortutako Gabriel Aresti Katedraren babespean, Joxan Goikoetxea musikari eta ekoizleak pieza eszeniko hau prestatu du: Gabriel Aresti – Mug(H)arri. Lan honek Arestiren obraren, pentsamenduaren eta iruditeria estetiko-ideologikoaren hainbat alderdi eta aro berriz ekarri eta sakondu nahi ditu, Goikoetxeak ohituta gaituen estiloan: diziplina anitzeko ikuskizunen bidez (musika, poesia, dantza, eskultura, irudiak) hainbat pertsonaia eta unibertso kulturalengana gerturatu gaituena: Xabier Lete, Oteiza, Shakespeare, Iparragirre...

Beraz testuliburuetaz haratago, Aresti presente dago zenbait erakunderen egutegian. Santutegi katolikoan egun guztiei santuren baten heriotza-martirioari dagokien bezala, efemeride zibilak era analogoan jasotzen ditu arlo difereentako pertsonaia beneragarrien jaiotza eta heriotza egunak gertakizun historikoen egunen artean.

Urtea, eguna eta haiei lotzen zaizkien gertaerak aukeratuta, Arestiren gaineko hitzalditxo bat egin daiteke, ikuskizun, errezitaldi edo dena delakoaren atariko, jarduera hitzaldia bera ez denean. Bertan, poetaren biografia laburtuta azalduko da. Bilbon jaio zela, barroeta Aldamar kalean; badakizue, Albia eta Buenos Aires kalearen artean dagoen kale txiki horretan. Bere familiak galdua zuela euskera eta, hala ere, gaztetatik izan zuela euskara ikasteko joera hori, Altuberen Erderismos eta Axularren Gero eskuz kopiatzen eman zituela orduak eta orduak liburutegia. Pentsa, Axularren Gero! Euskaltzalea izan zela. Euskaraz idazteko hautua eginda, jabetu zela euskara eredu nagusien gabeziaz, euskarak literatura modernorako tresna behar zuela izan. Ordutik, lanean arituko zela euskara batu baten alde Euskaltzaindian, Maldan behera edo Harri eta herri bezalako poema liburuak idazten zituen bitartean.

Euskaltzale, euskaltzain eta poeta. Euskara antzerkian ere bultzatuko zuela, Kriseilu taldean. Euskaltzale. Euskaltzain, poeta eta antzerkigile, tira: euskal idazlea, baina erabatekoa. Euskara batuaren aldeko borrokan euskaltzale zaharrak ere asaldatuko bazituen, artikulugile eta hizlari gisa esandakoek ere hautsak harrotuko zituztela. Euskal idazle eta polemista. Euskaldun berria zela esan al dugu? Txistu egiten ziotela, iraindu eta baztertu. Euskal kantagintza berriko letrista izan zela, hori ere euskara bultzatzeko bidea zelako. Boikota egiten ziotela ere komunista zelako, baina ez zela Alderdi Komunistako kide, baina abertzalea zela, edo ez, edo bai. Euskal idazle, polemista eta komunista, abertzalea edo ez. Ezkertiarra eta euskaltzalea, hori seguru. Gaixotasunak jota oso gazte, 41 urterekin, hil zen. Gehiago sakondu daiteke, honetan edo bestean. Nire aitaren etxea.

Biopic baterako material ederra da honakoa, Euskal Telebistak noiz erabiliko zain. Baliteke lehenengo biopicak santuen hagiografiak izatea. Efemeride zibilak ere lotura estua du santutegiarekin, pertsonaia handien heriotza eta jaiotza egunek ospakizuna eskatzen dute. Euskal santutegi zibila.
(Asier Amezaga - Inor ez delako profeta bere mendean)


***************

.
. 2025ko abenduak 4, osteguna - ESTREINALDIA
. BILBAO - BBK Aretoa
.

.