Menu nagusira itzuli

 

Ahozko euskal tradizioan, ospe handia dute bertsolariek, baina badaude antzekoak beste kultura batzuetan ere. Aho zabalik utzi gintuen bat Aledoko (Murtzia) Tío Juan Rita izan zen, bertsoak umore eta sentsibilitate handiz inprobisatzen jarraitzen baitu... 105 urterekin!
 
Abesti honetako doinua eta bertso kera Murtziako trovo tradizionaletik hartuta daude, Juan Ritak abesten duen moduan. Halaber, estrofen artean jotzen den pasarte instrumentala hartu dugu. Pasarte hori ez da batere aldatzen, eta dirudienez, troveroari hurrengo estrofa prestatzeko denbora-tarte bat emateko funtzioa du.
 
Xabi Payaren hitzek oles ironikoa egin nahi diote Donostiari, baina nolabaiteko maitasun-kutsuari eutsita. Donostiar harrokeriari buruzko satira hau adiera bikoitzez beteta dago, eta glosario bat beharko litzateke ia bertso bakoitzerako. Zoritxarrez, ezin dugu hori hemen egin.

Joxanek enkargatu zizkion bertso hauek Xabi Payari. Donostiatik oso gertu bizi den kanpotar baino ez naizenez, ez nahiz ausartuko inolako azalpenik egitera.

 

 

 

 

I
Easo ederra jarri
ispiluan aurrez aurre;
guztia da apaingarri,
baina oro ez da urre.

II
Zeluloide zein Michelin,
izarren hautsa bizigai,
ez da Tokio ez Berlin,
ez duelako izan nahi.

III
Parrilla bete bixigu,
olagarro egosia...
paga lezaketen hiru
damatxoen anbrosia.

IV
Ez omen dauka bizirik
erakusten ez duenak,
perla eta orrazirik
ez du falta pobreenak.

V
Ez baditu abuztuak
ez ditu nahi Donostiak
artifizio izoztuak
eta suzko izozkiak.

VI
Pintxo gozo zein gaziak
zulatzen dituzten zotzak;
hainbeste ditu geziak
Done Bastianen bihotzak.

VII
Bi ezker, hiru eskubi,
ez da Fuenteovejuna,
ez da, baina badirudi
Madriltxiki euskalduna.

VIII
Uhin harroen gandorra
harrotzen duen maskorra,
beira finezko danborra,
horra, Donostia, horra.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Menu nagusira itzuli

Donostia 2016ko Europako Kultur Hiriburutzaren barruan, Adiorik Gabe ekimenean, Murtziako kulturaren ezaugarrien berri jakiteko aukera izan nuen, Trovoen tradizioa, besteak beste.

Hemen erabili dugun doinu hau troveroek erabiltzen duten doinu ezagunenetako bat da. Lehen-lehen unetik harrapatu ninduen eta euskaraz abestutako koplekin nola geratuko zen probatzeko gogoa piztu zitzaidan.
 

Altxor aurkitu berri bati hautsa kentzen zaion bezalaxe, berehala ohartu nintzen Erdi Aroaren kutsuko moldaketa baterako egokia zela. Juanjok eta Peterrek egin zuten gainerakoa.
 
Hernaniko bertsolari eta lagun Eñaut Agirreren eztarriak Txirrita edo Peio Errotaren ahots erdi-hautsiak ekartzen ditu gogora, eta naturaltasunez egiten du bat Trovoen tradizioarekin.

Tradizio horri egiten diogun beste keinu bat txintxarriak erabiltzea izan da, hori ohikoa baita Eguberriko gau-errondetan batik bat. Hemendik, nire eskerrak eta abesti honen dedikatoria bidali nahi dizkiot Vera sendiari.

Eskerrik asko Marilo eta Alex.

 

Izenburuko erreferentzia, Xabi Payak Miamiko Boca Raton Museum of Art egindako bisita batean ikusitako beirazko danbor bati dagokio. Badirudi danbor hori izan zela enkargatu nizkion koplak idazteko inspirazio-iturria eta erabateko akuilua.

Decoy (2013, Glass & Metal) by Cornelia Parker.

Errealitatearekiko antzekotasun oro kointzidentzia hutsa da.

Segi Aztarna...